نقش افراد، احزاب و گروه های سیاسی در تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

قانون اساسی مهم ترین سند قانونی یک کشور است. در ایران و در پس انقلاب 1357 و سقوط نظام دیکتاتوری، در پی استقرار نظامی نوین و مردمی، نظام جمهوری اسلامی برپا گشت و این پدیدار، مستلزم سندی راهبردی و ضابطه آور یعنی «قانون اساسی» بود. در این طیِّ­طریق در تقریر قانون مادر، افراد، احزاب و گروه های مختلف را بر آن داشت تا در تصویب سندی بنیادین کمر همّت بگمارند. مقاله پیش رو در پی ترسیم این مهم است که از پدیداری نخستین گام های شکل گیری قانون اساسی تا تصویب مجلس خبرگان و تایید همه پرسی آن، احزاب، جمعیّت ها، افراد و گروه های مختلف سیاسی و غیره، چه در متن و چه در حاشیه، چگونه و چه میزان نقش آفرینی نمودند. این بازه ی زمانی سرانجام در وهله ی سوم، یعنی «مقطع بازنگری» نشان آخر را بر تارک خویش اندود و متن فعلیِ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران فرآیند این کشاکش ها و تصمیم گیری هاست. همان گونه که در این متن به فرصت نگریستن نیز خواهد رسید، در بازه ی دهه ی مزبور هرچه به پیش می رفت، از عِداد و گستردگی گروه های مختلف و متعدد کاسته می شد و بر دامنه ی چهره های منتسب به جریانی ویژه و خاص افزوده می گشت. همان طور که خواهیم دید در این روند حذف ها، غالبا احزاب، گروه ها و اشخاص خود نقش انکارناپذیری را ایفا نمودند و نهایتا در مقطع بازنگری این­بار میان گروه های اسلامی و مذهبی، تضارب آرا مشاهده می شد که البته هیچ گاه تفاوت و تعدد دیدگاه های مقاطع پیشین را متبلور نساخت. قانون اساسی یک سند جامع، مادر و به­منزله ی حافظی سترگ در پاس داشت از حقوقِ جملگی افراد موجود در کشور با سلایق و اندیشه های گوناگون است. بدین سان چنین سند متعالی و شامخی، اجّل از آن است که جولانگهِ مانیفستیِ گروه یا حزبی خاص باشد. در این مقاله به این مقوله ی مهم می پردازیم که چه میزان گروه های سیاسی در اندیشه ی ایفای این میزان از عدم جانب داری از موضعی خاص و پاک بازی در راستای حمایت از حقوق ملّت برآمدند. به جهت انسجام و یک پارچگی، مطالب تحت سه بازه، هم از حیث زمانی و هم از جهت بازی گردانی افراد و گروه های مختلف در شکل گیری قانون اساسی فعلی جمهوری اسلامی ایران، تقسیم بندی شده است.   abstract the constitution of any country is its most important legal document. after the islamic revolution and the overthrow of the dictatorial regime in iran and following the establishment of a modern and popular system, the islamic republic was established which required a strategic and binding document, namely the constitution. for the codification of this document, people and parties have decided to participate in the approval of a fundamental document. from the earliest development of constitution until approval of the assembly of experts and its validation by referendum, this article shows which contributions by individuals, political parties and groups had been influential. the final impact was felt in the review step and the current text of the constitution of the islamic republic of iran resulted from those debates and decisions. during that decade, the extent of certain groups had become less while that of special groups had become greater. in the process of their removal, parties, groups and individuals often played a key role. finally, during this review, there was controversy among the islamic and religious groups who had not previous had such disputes and multiple views. as a comprehensive document, the constitution protects the rights of all people in the country with their diversity of views and ideas. hence, the transcendent dignity of such a document is beyond the political intentions of any particular group or party. in this paper, we consider how many political groups are trying to follow this degree of the principle of non-discrimination in order to protect the rights of the nation. for consistency, the contents of present essay are divided into three sections, related to the time and the role of different individuals and groups involved in the formation of current constitution of the islamic republic of iran. keywords: constitution, draft constitution, political participation, experts of constitution assembly, political parties.